«Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το κύριον, το ζωοποιόν…..»

Άρθρο του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

«Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν δια των προφητών».

Καταρχάς, στο 8ο αυτό άρθρο του Συμβόλου της Πίστεώς μας, επισημαίνεται και πάλι ότι ο Θεός στη χριστιανική διδασκαλία είναι Τριαδικός. Είναι ένας στην ουσία Του, αλλά έχει τρία πρόσωπα (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα). Στην Παλαιά Διαθήκη (Π.Δ.) υπονοούνται συνεσκιασμένα (γιατί υπήρχε έντονη ροπή προς την ειδωλολατρία). Και αυτή ακόμη η μεγάλη Ομολογία του Ισραήλ, το «Άκουε Ισραήλ, ο Κύριος ο Θεός μας (Ελωένου) είναι ένας Κύριος» (Δευτ. 6,4) στην εβραϊκή γραμματική αποδίδεται με τη μορφή της συνθετικής ενότητας, διότι το ‘ελωένου’ σημαίνει ‘οι Θεοί μας’. Η σωστή λοιπόν μετάφραση στα εβραϊκά είναι: «Άκουε Ισραήλ, ο Κύριος, οι Θεοί μας, είναι ένας Κύριος», που προσανατολίζει προς την Τριαδική ενότητα του Χριστιανισμού.

Η Τριαδικότητα στην Π.Δ. φαίνεται: (α) Όταν φιλοξένησε τρείς άντρες ο Αβραάμ, και προσφωνεί μόνο τον έναν, ονομάζοντάς τον ‘Κύριε’ (Γεν. 18,1-3), (β) Όταν καταστράφηκαν τα Σόδομα και τα Γόμορρα από δύο Κυρίους εξ ονόματος τρίτου Κυρίου (Γεν. 19,24), (γ) Ο ψλμ. 109 μιλάει για τρεις Κυρίους κ.α. Στην Καινή Διαθήκη (Κ.Δ.) αναφέρονται ολοκάθαρα τα τρία θεία πρόσωπα. Μερικά παραδείγματα: (α) Στη Βάπτιση του Κυρίου (Ματθ. 3,17), (β) Στην αποστολή των μαθητών του Χριστού: «Πηγαίνετε και κάντε όλα τα έθνη μαθητές μου, βαπτίζοντες αυτούς στο όνομα (και όχι στα ονόματα) του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19), (γ) Στην τριπλή ευλογία του απ. Παύλου: «Η χάρις του Κυρίου Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και η Κοινωνία του Αγίου Πνεύματος να είναι μαζί με όλους εσάς» (Β΄ Κορ. 13,13), (δ) Στην προτροπή του προς τους ιερείς της Εφέσου: «Προσέχετε πώς θα ζείτε και πώς θα φέρεσθε στο ποίμνιό σας, στο οποίο το Άγιο Πνεύμα σάς έθεσε επισκόπους για να ποιμαίνετε την Εκκλησία του Θεού, την οποία απέκτησε με το αίμα του» (Πράξ. 20,28). Δεδομένου ότι ο Θεός απέκτησε την Εκκλησία δίνοντας το αίμα Του, τότε ισχύει πράγματι ότι ο Χριστός που έδωσε το αίμα του είναι ο Θεός, (ε) Στη Β΄ προς Θεσσαλονικείς Επιστολή του Παύλου: «Ο Κύριος (Άγιο Πνεύμα) να κατευθύνει τις καρδιές σας στην αγάπη του Θεού (Πατέρα) και στην υπομονή του Χριστού» (3,5). Τα τρία πρόσωπα της Θεότητας δεν είναι βέβαια τρεις τρόποι εμφανίσεως τού ενός Θεού στην ιστορία (όπως πίστευε ο αιρετικός Σαβέλλιος), αλλά κάθε πρόσωπο είναι τέλειος Θεός, ίσο, ομοδύναμο και ομοούσιο με τα άλλα. Η μόνη διαφορά βρίσκεται στις προσωπικές ιδιότητες ενός εκάστου των προσώπων. Μόνο ο Πατέρας είναι αγέννητος, μόνο ο Υιός γεννάται προαιωνίως και μόνο ο Παράκλητος εκπορεύεται (βγαίνει ως από πηγή) από τον Πατέρα. Οι ιδιότητες της ουσίας όμως είναι κοινές και στα τρία πρόσωπα (παντοδυναμία, πανσοφία, πανταχού παρουσία κ.α.), αλλά και κάθε πρόσωπο ενεργεί ομού με το άλλο για τη σωτηρία του κόσμου (δημιουργία του κόσμου, σταυρική θυσία του Ιησού, Πεντηκοστή κ.λπ.).

Κατά δεύτερον, διαπιστώνουμε πως μόνο η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος θα μπορούσε να μεταβάλει με θαυμαστό τρόπο τη ζωή των μαθητών του Κυρίου, όπως και πράγματι συνέβη 10 ημέρες μετά την Ανάληψη του Χριστού. Την ημέρα της Πεντηκοστής, οι απλοϊκοί και δειλοί ψαράδες της Γαλιλαίας, αλλά και άλλοι μαθητές του Κυρίου, γυναίκες μαθήτριες, η Θεοτόκος κ.λπ. (συνολικά περί τα 120 πρόσωπα), επλήσθησαν Πνεύματος Αγίου -που εμφανίστηκε δια βιαίας πνοής (υποδεικνύει τη Θεία δύναμη του Θεού) να κατεβαίνει και να κάθεται στα κεφάλια τους με τη μορφή πυρίνων γλωσσών (φλογών άκτιστης δόξας, που αποκαλύπτει ότι και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός)- και με θεία τόλμη και αφοβία στη συνέχεια έστρεψαν δια των αγιοπνευματικών κηρυγμάτων τους (με τη γλώσσα-διδασκαλία τους πράγματι διαδόθηκε το Ευαγγέλιο) όλα τα έθνη προς τον αναστάντα Κύριο. Αυτό γιατί το Άγιο Πνεύμα είναι Κύριος και Θεός, ο Παράκλητος που έστειλε ο Πατέρας στην Εκκλησία στο όνομα του Ιησού Χριστού για να διδάξει τα πάντα, να φέρνει στη μνήμη της Εκκλησίας και να ερμηνεύει αυθεντικά όλα όσα είπε και έκανε ο Ιησούς (Ιω. 14, 15-18,26). Και δεν διαμελίστηκε φυσικά το ίδιο το πρόσωπο του Παρακλήτου σε 120 κομμάτια, όπως νομίζουν και γράφουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, αλλά η Χάρη, το άκτιστο φως του Παντοδύναμου Θεού ή η δόξα Του, είναι εκείνο που επισκέπτεται πνευματικά τους πιστούς και τους ενδυναμώνει.

Το Άγιο Πνεύμα φαίνεται ολοκάθαρα μάλιστα στην Κ.Δ. να ομιλεί, να δίνει εντολές στους αποστόλους, να αποφασίζει, να φωτίζει τους ποιμένες της Εκκλησίας, να ερευνά, να λυπάται, να αποτρέπει από κάποιες κινήσεις ή να καθοδηγεί τον απόστολο Παύλο και γενικά την Ιεραποστολή, να τελεί τα μυστήρια της λατρείας, να ορθοτομεί στην Ορθόδοξη πίστη μέσω των Συνόδων κ.α. Αν διαβάσει κάποιος χωρίς προκαταλήψεις και με ανοικτά τα ψυχικά του μάτια τις Πράξεις των Αποστόλων, θα το διαπιστώσει αμέσως. Όχι μόνο και αυτή η Ενανθρώπηση του Υιού του Θεού, δια του Αγίου Πνεύματος και Μαρίας της Παρθένου επετεύχθη, αλλά και χωρίς την καθοδήγηση του Παρακλήτου η Εκκλησία δεν θα σταθεροποιείτο στην αλήθεια ή θα λοξοδρομούσε θεολογικά στην ιστορική της πορεία (Ιω. 16,13). Και αυτή ακόμη η ύπαρξη της Εκκλησίας οφείλεται στην Πεντηκοστή. Όλος ο κόσμος και η ιστορία μάλιστα δημιουργήθηκε για την ημέρα της Πεντηκοστής, όταν η χάρη του Θεού ξεχύθηκε στα ανθρώπινα. Δεν είναι το Άγιο Πνεύμα επομένως δύναμη Θεού και ενέργεια (όπως δέχονταν οι Πνευματομάχοι και στην εποχή μας δέχονται οι Μάρτυρες του Ιεχωβά), αλλά έχει θεία δύναμη και ενέργεια, αφού είναι ο Θεός και συνδοξάζεται και συμπροσκυνείται το ίδιο όπως ο Πατέρας και ο Υιός.

Το Άγιο Πνεύμα είναι η ίδια η Ζωή, την οποία μοιράζει αφιλοκερδώς στους θέλοντες ευσεβώς ζην. Ο Μ. Βασίλειος παρομοιάζει το Άγιο Πνεύμα με όρνιθα που ζωοποιεί τα αυγά της, δηλαδή όλη την Δημιουργία, ερμηνεύοντας το «και Πνεύμα Θεού επεφέρετο επάνω του ύδατος» της Γενέσεως του κόσμου (1,1). Είναι η ψυχή της Εκκλησίας, απ’ τα δρώμενα της οποίας (λειτουργία, ακολουθίες, μυστηριακή ζωή) τίποτε δεν γίνεται κατανοητό χωρίς την επενέργειά Του. Εξάλλου, «Κανένας δεν μπορεί να πει ότι ο Ιησούς είναι ο Κύριος, παρά μόνο με τη φώτιση του Αγίου Πνεύματος» (Α΄ Κορ. 12,3). Άλλωστε ο Θεάνθρωπος το είχε ήδη τονίσει: «Όταν έλθει ο Παράκλητος (ο συνήγορος και μεσίτης), το Πνεύμα το Άγιον που θα στείλει ο Πατέρας στο όνομά μου, εκείνος θα σας διδάξει τα πάντα και θα σας ερμηνεύσει όλα όσα σας είπα» (Ιω. 14,26). Θεός και Θείο Πρόσωπο επομένως ο Παράκλητος, όχι αφηρημένη δύναμη. Επιπλέον, αν και ουσιαστικά οι ιδιότητες των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος είναι κοινές, υποστατικά το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνο από τον Πατέρα, σε ακολουθία και των λόγων του Ιησού κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου: «Όταν έλθει ο Παράκλητος…. το Πνεύμα της αληθείας, το οποίο εκπορεύεται από τον Πατέρα, εκείνος θα μαρτυρήσει για μένα» (Ιω. 15,26).

Το Άγιο Πνεύμα, ακόμη, χορηγεί τα χαρίσματα στους πιστούς και γενικά στην Εκκλησία Του και αγιάζει τους χριστιανούς, αρχής γενομένης από το Βάπτισμα και το Χρίσμα που λαμβάνουμε ως όπλα πνευματικά κατά των ενεργειών του διαβόλου. Ζωοποιεί και χαριτώνει τα πρόσωπα και η καλοσύνη και αγάπη εισέρχεται στη ζωή τους. Από τον απ. Παύλο αναφέρονται εννέα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, ήτοι: Εγκράτεια, πραότητα, πίστη, αγαθοσύνη, χρηστότητα, μακροθυμία, ειρήνη, χαρά, αγάπη (Γαλ. 5,22-23). Τα χαρίσματα είναι δείγματα ότι η Βασιλεία του Χριστού ήδη ανέτειλε στον κόσμο και ότι ζούμε από τη γέννηση του Θεανθρώπου κ.ε. στις έσχατες ημέρες, καθώς ο προφήτης Ιωήλ προφήτευσε και ο απ. Πέτρος επαναλαμβάνει στις Πράξεις των Αποστόλων (2,17). Το μεγαλύτερο χάρισμα είναι βέβαια η αγάπη, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρίσματα-δώρα του Θεού στον καθένα από εμάς οφείλουμε να τα ανακαλύψουμε και να τα αξιοποιήσουμε προς χάριν όλων. Η πίστη, η διάκριση των πνευμάτων, ο φωτισμός στα θέματα εκκλησιαστικής θεολογίας και ζωής, η καταπολέμηση των παθών, τα θαύματα των αγίων, η αγία υπομονή, η σωστή οικογενειακή ζωή, η θερμή προσευχή, το συγγραφικό τάλαντο, η ασκητική ζωή κ.α. είναι αποτελέσματα-απαντήσεις του Παρακλήτου στις προσευχές των χριστιανών. Το Πνεύμα το Άγιο πρέπει να γνωρίζουμε πως δεν επηρεάζει την προσωπικότητα, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και τις κλίσεις ενός εκάστου κατά πως βούλεται, αλλά αντίθετα ενισχύει την, από τη γέννησή του καλλιεργηθείσα, υγιή ψυχοσύνθεση του πιστού προς το καλύτερο και πολλαπλασιάζει τα θεία δώρα που έλαβε ο άνθρωπος, όπως συμβαίνει –και διδάσκει ό άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων- με την επενέργεια του νερού πάνω στον κρίνο, το τριαντάφυλλο και το αμπέλι: Δεν τους αλλάζει το χρώμα, αλλά ενισχύει και τονίζει το ήδη υπάρχον χρώμα τους.

Η Εκκλησία, χωρίς το Άγιο Πνεύμα, δεν θα διέφερε πράγματι από κάποιο ίδρυμα ή θα ήταν ένα φιλανθρωπικό σωματείο και μόνο, ή κάποια ιστορική λέσχη, αφού δεν θα αποτελούσε ζωντανή κοινότητα θεανθρώπινης υφής και ζωής. Μόνο δια του Αγίου Πνεύματος άλλωστε τα Μυστήρια της Εκκλησίας αγιάζουν, ανακαινίζουν και αφθαρτοποιούν τη φύση, ενώ την καθιστούν ταυτόχρονα φορέα της άκτιστης χάρης του Θεού. Ήτοι: Ο άρτος και ο οίνος μεταβάλλονται σε σώμα και αίμα Χριστού, το νερό γίνεται αγιασμός, το λάδι αγιάζεται κατά το Βάπτισμα και το Ευχέλαιο. Αλλά και τα γεγονότα της καθημερινής ζωής ευλογούνται δια του ιερέως και συμμετέχουν στη βασιλεία του Θεού (ευχές για τον αγροτικό τομέα, αγιασμός οίκων, υπηρεσιών, επιχειρήσεων και καταστημάτων, αγιασμός οχημάτων κ.λπ.). Η Εκκλησία δεν είναι παρά ένα πνευματικό νοσοκομείο που παρέχει τη γιατρειά δια της χάριτος του Θεού, μέσω της προσευχής και της λατρείας.

Ενώ λοιπόν η υπόσχεση του Θεού στην Π.Δ. ήταν ο ερχομός του Χριστού, η υπόσχεση του Χριστού στην Κ.Δ. ήταν, όπως και πραγματοποιήθηκε, η έλευση του Παρακλήτου-Πνεύματος και η παραμονή του στην Εκκλησία. Έτσι εξηγούνται τα λόγια του Ιησού: «Δεν θα σας αφήσω ορφανούς, θα ξανάρθω κοντά σας. Σε λίγο ο κόσμος δεν θα με βλέπει πια, εσείς όμως θα με βλέπετε….» (Ιω. 14, 18-19) και κατά το Μυστικό Δείπνο: «Σε λίγο δε θα με βλέπετε πια, αλλά και πάλι σε λίγο θα με δείτε» (Ιω. 16,16). Που σημαίνουν ότι ο Χριστός ζει τώρα πια μεταξύ των πιστών με έναν άλλο τρόπο, δηλαδή «εν Αγίω Πνεύματι». Το Άγιο Πνεύμα, τέλος, είναι εκείνο που ενέπνευσε τους προφήτες ώστε να προφητεύσουν για τον ερχομό στον κόσμο του Μεσσία και λυτρωτή Ιησού. Ο απ. Πέτρος ξεκαθαρίζει ότι καμία επαληθεύσιμη στην ιστορία προφητεία δεν πραγματοποιήθηκε με φυσικό τρόπο ή με ιδιωτικές παραψυχικές δυνάμεις, παρά μόνο το Άγιο Πνεύμα ήταν εκείνο το οποίο ενέπνευσε τους αγίους προφήτες ώστε να προφητεύσουν στο όνομα του Θεού (Β΄ Πέτρ. 1,21).

Αγαπητοί/ες αναγνώστες/στριες,

Η γιορτή της Πεντηκοστής είναι γιορτή της Αγίας Τριάδος. Φάνηκε ολοκάθαρα, από την έλευση του Παρακλήτου και μετά, ότι ο Θεός είναι Τριαδικός και Ένας. Και μάλιστα ότι το νόημα των πάντων είναι η εκκλησιαστικοποίησή τους. Ο σκοπός της ζωής είναι η κατά χάριν ένωση με την Αγία Τριάδα, η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος απ’ αυτή τη ζωή και η επιστροφή στην παραδείσια κατάσταση των πρωτοπλάστων. Γεγονότα στη ζωή των πιστών που φανερώνουν την θεραπεία, στο όνομα του Ιησού, της Παλαιοδιαθηκικής Βαβέλ, ήτοι της υπαρξιακής σύγχυσης του αρχαίου κόσμου, και την επιστροφή στην ενότητα της εκκλησιαστικής ζωής. Η μοναξιά και ο αυτοθαυμασμός είναι πληγές για τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά το Άγιο Πνεύμα αποκαθιστά την κοινωνία Θεού και ανθρώπου. Η αγιοπνευματική όμως αυτή ζωή είναι τώρα πλέον πολύ πιο ανώτερη ποιοτικά από εκείνη των προπατόρων, αφού ο Θεός έχει ενωθεί με τον άνθρωπο στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Ιησού. Ο παράδεισος δεν είναι ένας τόπος γεωγραφικός, αλλά ο ίδιος ο Χριστός και η σχέση μαζί Του. Και απλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση της ένωσης μαζί Του και της αιώνιας ευτυχίας είναι η ταπείνωση, η έμπρακτη αγάπη, η μετάνοια, η κατά δύναμιν νηστεία και η μυστηριακή ζωή.

«ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» αποκαλύπτει ο Ιησούς. «Όποιος με ακολουθεί δεν θα πλανιέται στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως που οδηγεί στη ζωή» (Ιω. 8,12). Και πάλι λέει: «Αν εσείς αποδεχθείτε το λόγο μου, τότε θα είστε πραγματικά μαθητές μου. Θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει» (Ιω. 8,31-32). Διαλύει έτσι το πνευματικό σκοτάδι και εν Αγίω Πνεύματι συγκροτεί την Εκκλησία Του, που είναι η σωτηρία του καταταλαιπωρημένου από εσωτερική διάσπαση και ποικίλα ψυχοσωματικά προβλήματα σύγχρονου ανθρώπου.