Πρωτ. Νεκτάριος
Μαρκάκης
Η εποχή μας κατακλύζεται
από πολλούς κινδύνους. Ανάμεσα σε αυτούς τους κινδύνους είναι εκείνοι που
παραμονεύουν στην άσφαλτο και είναι αιτία που καθημερινά θλιβόμαστε για τα
ατυχήματα και θρηνούμε για τα θύματα της ασφάλτου. Πάρα πολλοί θεσμοί και
φορείς έχουν συστρατευθεί σε έναν αγώνα για την εξάλειψη των ατυχημάτων που
συμβαίνουν στην άσφαλτο. Φορείς υγείας, σώματα ασφάλειας, ιδιαιτέρως η τροχαία,
κρατικές υπηρεσίες, αρμόδιοι φορείς, τοπική αυτοδιοίκηση κ.λ. καταβάλουν
προσπάθειες, ελέγχουν και ενημερώνουν συνεχώς για τους κινδύνους που
παραμονεύουν στους δρόμους, για τους κανόνες ασφαλείας, για τον ΚΟΚ, για την
οδική συμπεριφορά. Όλα αυτά έχουν σκοπό να τονίσουν την αξία της ανθρώπινης
ζωής και ότι κανείς μας δεν περισσεύει. Σ’
αυτή την αγωνία του ανθρώπου, στην προσπάθειά του για την αντιμετώπιση των
τροχαίων ατυχημάτων, η θεολογία μπορεί να πει κάτι; Μπορεί να προσφέρει κάτι;
Έχει λόγο και λύσεις να προτείνει;
Αυτό που κατ’ αρχήν θεωρώ αναγκαίο να
τονίσω, δεν έχει να κάνει με το τι λέει η Θεολογία, αλλά με το τι δεν λέει η
Θεολογία. Και ποιό είναι αυτό; Θα ήθελα να ξεκινήσω με την κατάρριψη ενός
μύθου, αυτού που υποστηρίζει ότι τα ατυχήματα είναι τιμωρία του Θεού. Λοιπόν,
το ξεκαθαρίζω και το τονίζω: Τα ατυχήματα, τα δυστυχήματα, ακόμη και ο θάνατος,
δεν είναι τιμωρία από το Θεό, δεν προέρχονται από τον Θεό. Αυτό είναι ξεκάθαρο.
Γιατί όμως συμβαίνουν τα ατυχήματα και
ποιός ο ρόλος του Θεού σε αυτά; Οφείλουμε αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι ο
άνθρωπος δεν είναι μια μαριονέτα του Θεού, δεν είναι κινούμενη κούκλα σε
κουκλοθέατρο που τα νήματα κινούνται από τα χέρια του Θεού. Ο άνθρωπος είναι
πλασμένος από το Θεό, ελεύθερος, και προικισμένος με τη λογική για να
αποφασίζει, να επιλέγει και να είναι υπεύθυνος. Εάν ο άνθρωπος δεν είχε
ελευθερία στις αποφάσεις του, τότε δεν θα είχε την ευθύνη των επιλογών του και
δεν θα ήταν υπόλογος των πράξεων του. Τώρα όμως ο κάθε άνθρωπος διαθέτει σκέψη,
εμπειρίες, κρίση, βούληση, ένστικτο, συναίσθημα, και ελεύθερος με βάση αυτές
τις λειτουργίες να αποφασίσει το τι να πράξει.
Όταν στην Ορθόδοξη Θεολογία διδάσκουμε
ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα και ομοίωσή του», με το «κατ’
εικόνα», εννοούμε την ελευθερία. Η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο αποτυπώνεται με
την ελευθερία. Γι αυτό και κάθε φορά που απειλείται η ελευθερία του ανθρώπου, η
Εκκλησία διαμαρτύρεται. Να το πω ορθόδοξα: όχι διαμαρτύρεται, αλλά μαρτυρεί.
Όταν π.χ. διαδίδονται σενάρια περί παρακολουθήσεως την ζωής του ανθρώπου μέσα
από μικροκάμερες και εμφυτευμένα μικροτσίπ, η Εκκλησία διαμαρτύρεται, όχι επειδή
θα μας παρακολουθούν, άλλωστε κάποιος που είναι σωστός δεν έχει τίποτα να
φοβηθεί, το λέει και το Ευαγγέλιο: «πάν τό φανερούμενον, φώς εστί», αλλά επειδή
καταργείται η προσωπική ελευθερία του ανθρώπου, δηλαδή το «κατ’ εικόνα» και η εναντίωση
στο «κατ’ εικόνα», δηλαδή η αφαίρεση της ελευθερίας του ανθρώπου, είναι αίρεση.
Συνεπώς, η Ορθόδοξη Θεολογία διδάσκει ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος από το Θεό,
ελεύθερος.
Τελικά τα ατυχήματα τα προκαλεί ο Θεός; Μας
τιμωρεί ο Θεός; Όσοι τραυματίζονται ή χάνονται στην άσφαλτο, αυτό είναι τιμωρία
από το Θεό; Τους πήρε ο Θεός; Όχι φυσικά, δεν τιμωρεί, ούτε τους παίρνει ο
Θεός. Θα σας πω λοιπόν, τι συμβαίνει με τις απώλειες στην άσφαλτο, από
θεολογικής πλευράς. Αιτία του πόνου και του θανάτου είναι η πτώση του ανθρώπου,
δηλαδή η κατάχρηση των φυσικών νόμων, η λανθασμένη χρήση και αντιμετώπιση του
κόσμου, του περιβάλλοντος, της κοινωνίας. Αυτό που στην Ορθόδοξη Θεολογία
ονομάζουμε «προπατορικό αμάρτημα». Αυτό σημαίνει ότι, και εάν υπήρχε κάποιος
άνθρωπος τελείως αναμάρτητος, που να μην είχε διαπράξει καμία αμαρτία, φέρει
όμως το «προπατορικό αμάρτημα», δηλαδή συμμετέχει στην πανανθρώπινη αμαρτία.
Αυτό στη σύγχρονη θεολογία, στη Θεολογία του εικοστού αιώνα, ονομάζεται
«κοινωνικό αμάρτημα», δηλαδή και να μην έχουμε ευθύνη για την κατάντια της κοινωνίας,
και μόνο που ζούμε σε μια κοινωνία που επικρατεί κοινωνική αδικία, πείνα, δίψα,
φτώχεια, εξαθλίωση, σε μια κοινωνία που οι θεσμοί της είναι σαθροί, αρκεί, για
να είμαστε κι εμείς συνυπεύθυνοι για αυτή την κατάσταση, να φέρουμε μέρος της
ευθύνης.
Αυτό, στην περίπτωση των οδικών ατυχημάτων
σημαίνει ότι, αφού όλο το σύστημα οδικής κυκλοφορίας και μαζικής μεταφοράς:
δρόμοι, οχήματα, κανονισμοί, είναι κατασκεύασμα και δημιούργημα του ανθρώπου,
συνεπώς η ανθρωπότητα έχει την ευθύνη για οτιδήποτε συμβαίνει και όχι ο Θεός.
Ακόμη και στην περίπτωση που μου προκληθεί ατύχημα, τη στιγμή που είμαι
νομιμότατος και συμμορφώνομαι απόλυτα στον κώδικα, ακόμη και τότε η ευθύνη
είναι ανθρώπινη. Δεν είναι φταίχτης ο Θεός που γίνονται ατυχήματα σε ένα
σύστημα δημιούργημα του ανθρώπου. Εάν κάναμε κάτι λάθος, τότε να το
διορθώσουμε. Ακόμη και στην περίπτωση που ακολουθούμε επακριβώς το νόμο, προβληματιζόμαστε
εάν είναι σωστός ο νόμος. Εάν για παράδειγμα, νομοθετήσαμε να δίδεται άδεια
δικύκλου σε ηλικίες 16 και 17 ετών και διαπιστώνουμε ότι με αυτό το νόμο
στέλνουμε τα παιδιά μας στο θάνατο, να το αλλάξουμε, να το διορθώσουμε. Το
νόμιμο, δεν σημαίνει ότι είναι και αλάθητο.
Και ερχόμαστε στο θέμα των ατυχημάτων
και του πόνου. Ο πόνος δηλώνει ότι ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται, τι του συμβαίνει.
Αλλοίμονο εάν δεν υπήρχε πόνος, τότε ο άνθρωπος θα ήταν αναίσθητος, θα πέθαινε
χωρίς να το καταλάβει, χωρίς να νιώσει το μέγεθος του κινδύνου να ζητήσει
βοήθεια για να σωθεί. Ο γιατρός όταν θέλει να διαπιστώσει την προέλευση της
ασθενείας ρωτάει τον ασθενή: «πού πονάς;». Ο πόνος έχει δυο ευεργετικές
συνέπειες για τον άνθρωπο. Πρώτον είναι συναγερμός κινδύνου, μας προειδοποιεί όταν
δεν είμαστε καλά, είτε από χτύπημα, είτε από ασθένεια, και δεύτερον μας
παιδαγωγεί στο να συμμεριζόμαστε τον πόνο του συνανθρώπου και μας οδηγεί στη συνειδητοποίηση
της ανθρωπίνης φύσεώς μας, του μαθαίνει να αγαπάμε.
Ο Θεός δεν θέλει να πονάμε. Δεν θέλει να
πληγωνόμαστε, να πληγώνεται και να καταστρέφεται το σώμα μας. Ο πόνος δεν είναι
φυσιολογική κατάσταση, είναι λανθάνουσα, ασθενούσα κατάσταση. Είναι δηλαδή κάτι
αφύσικο, παρά την φύση, αφύσικη κατάσταση. Γι αυτό ο Χριστός όταν θεράπευε, επανέφερε
την αφύσικη κατάσταση στη φυσική. Οι ασθενείς που θεράπευσε, τυφλοί, λεπροί,
παράλυτοι, ακόμη και πεθαμένοι που τους ανέστησε, όλοι αυτοί είχαν ξεφύγει από
τη φυσική κατάσταση, από την υγεία, και ο Χριστός τους χάρισε τη φυσική
κατάσταση, να είναι υγιείς, τους επανέφερε στο κατά φύσιν. Η ασθένεια και ο
πόνος δεν είναι η μοίρα του ανθρώπου. Η θεραπεία και η ανακούφιση είναι δώρα
του Θεού. Και εκείνους που περιθάλπουν και επισκέπτονται τους ασθενείς, ο
Χριστός τους επαινεί : «ασθενής ήμην και επεσκέψασθέ με». Οι άνθρωποι της
Εκκλησίας που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην ανακούφιση του ανθρωπίνου
πόνου, συμπεριλήφθησαν μαζί με τους μάρτυρες που υπέμειναν τον πόνο της σάρκας
και τους ασκητές που υπέμειναν τον κόπο της ασκήσεως. Οι Ιατροί της Εκκλησίας
είναι οι Άγιοι Ανάργυροι.
Η Λατρεία της Εκκλησίας είναι κατάμεστη
από ευχές και ακολουθίες που αφορούν την αποκατάσταση της υγείας. Γι αυτό σε
τόπους όπου υπολειτουργούν οι κρατικές προνοιακές δομές, εκεί η Εκκλησία έχει
αναπτύξει φιλανθρωπικό έργο για την ανακούφιση του ανθρωπίνου πόνου. Η Εκκλησία
δεν ενδιαφέρεται να σώσει μόνο την ψυχή, αλλά και το σώμα. Τώρα που έρχονται
Χριστούγεννα, θα διδαχθούμε πάλι ότι ο Χριστός δεν προσέλαβε μόνο την ανθρώπινη
ψυχή, αλλά και το ανθρώπινο σώμα για να το σώσει, «σαρκωθέντα εκ Πνεύματος
Αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπίσαντα».
Και ερχόμαστε τώρα στην πιο δύσκολη,
στην πιο οδυνηρή περίπτωση που απασχολεί την άσφαλτο, και είναι η αντιμετώπιση
του θανάτου. Χιλιάδες ζωές έχουν θυσιαστεί στην άσφαλτο. Νέοι, παιδιά,
οικογένειες έχουν ξεκληριστεί. Τα στατιστικά στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα
ότι, λιγότερες απώλειες έχει ένας πόλεμος από ότι η άσφαλτος. Τραγική
διαπίστωση. Στην πατρίδα μας, δεν υπάρχει συγγενικό περιβάλλον, που να μην έχει
χαθεί έστω κι ένας άνθρωπος σε τροχαίο. Ο θάνατος αυτός είναι αιφνίδιος
θάνατος. Η Εκκλησία απεύχεται τέτοιου είδους θανάτου. Αυτό που προσεύχεται
είναι, ο θάνατος να είναι κοίμηση, ήρεμος, τα τέλη της ζωής ημών να είναι
«χριστιανά... ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά». Ο αιφνίδιος θάνατος, επώδυνος,
απότομος θάνατος, δεν αφήνει τον άνθρωπο να ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής του.
Η εκκλησία το απεύχεται «από οργής, λοιμού... εμφυλίου πολέμου και αιφνιδίου
θανάτου». Αυτό σημαίνει ότι το γεγονός του θανάτου δεν το αντιμετωπίζουμε
μοιρολατρικά. Η Ορθόδοξη Θεολογία δεν αποδέχεται τη μοίρα. Οφείλουμε να
καταβάλλουμε προσπάθειες, να προσέχουμε ώστε να απαλλαγούμε από θάνατο που
προκαλείται από ανθρώπινες επιπολαιότητες. Η πίστη στην Ανάσταση του Χριστού
αυτό δηλώνει, τη νίκη κατά του θανάτου και την προσπάθεια αποφυγής του.
Οφείλουμε να φροντίζουμε την ύπαρξή μας, το σώμα μας και να το ασφαλίζουμε από
κάθε κίνδυνο. Το σώμα μας δεν αντιμετωπίζεται ως φυλακή της ψυχής, όπως
δίδασκαν κάποιες αιρέσεις. Το σώμα είναι κατοικητήριο της ψυχής και οφείλουμε
να το διαφυλάξουμε ως σωστοί διαχειριστές, να το φροντίζουμε, να το προσέχουμε,
να το ασφαλίζουμε, να μην το εκθέτουμε σε κίνδυνο.
Θα μπορούσαμε να αποκομίσουμε από την
Ορθόδοξη Θεολογία πολλά συμπεράσματα. Θα ήθελα να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον
μας μόνο στα παρακάτω:
1. Συγχώρηση: Η έννοια της συγχώρησης
σημαίνει να αφήσουμε χώρο και για τον άλλον, για τον συνάνθρωπο. Να
κατανοήσουμε ότι οι δρόμοι δεν είναι μόνο για μάς. Οφείλουμε να τους
μοιραζόμαστε με τους συνανθρώπους μας, να συνυπάρχουμε στην κυκλοφορία και στη
χρήση.
2. Μετάνοια: Σημαίνει αλλαγή νου, νοοτροπίας.
Όπου διαπιστώνουμε ότι έχουμε κάνει λάθος, να αναθεωρήσουμε όσο είναι νωρίς για
να μη θρηνήσουμε άλλα θύματα στην άσφαλτο, να μετανοήσουμε.
3. Αγάπη: Εάν θέλουμε να σώσουμε μια
κατάσταση, οφείλουμε να το πράξουμε με αγάπη. Δεν μπορούμε να σώσουμε κάτι που
δεν το αγαπάμε. Οτιδήποτε κι αν κάνουμε στη ζωή μας, να μην ξεχνάμε ότι είμαστε
χριστιανοί, ότι βιώνουμε αγάπη. Εάν δεν αγαπάμε αυτό που κάνουμε και αυτό που
είμαστε, τότε δεν γίνεται τίποτα σωστά. Ακόμη και η οδήγηση θέλει να γίνεται
από αγάπη.
4. Υπομονή και εγρήγορση: Μεγάλες αρετές
της Εκκλησίας που τονίζονται συνεχώς. Η υπομονή μας βοηθάει να αποφεύγουμε
σπασμωδικές κινήσεις και η εγρήγορση να μην εφησυχάζουμε, αλλά να είμαστε πάντα
σε ετοιμότητα για αντιμετώπιση του κινδύνου, αφού τα απρόοπτα στο δρόμο είναι
πάντοτε πιθανά. Εγρήγορση σημαίνει αντανακλαστικά.
5. Ιερότητα του Προσώπου: αυτό σημαίνει
ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και η ζωή του έχει αξία και σπουδαιότητα. Η
έκθεση του ανθρώπου σε επιπόλαιες και ανασφαλείς συνθήκες εναντιώνεται στο
θέλημα του Θεού που θέλει τη ζωή και τη σωτηρία κάθε ανθρώπου. Στην Εκκλησία ο
άνθρωπος δεν αποτελεί μάζα, αλλά είναι ξεχωριστό πρόσωπο, μοναδικός και
ανεπανάληπτος, σε κοινωνία με τα άλλα πρόσωπα και δεν περισσεύει κανένας.
6.
Προσευχή: στις ευχές της Εκκλησίας υπάρχουν δεήσεις και επικλήσεις για την
υγεία και τη σωτηρία, για τη διαφύλαξη του ανθρώπου μέσα στη Χάρη του Θεού.
«...και διαφύλαξον ημάς ο Θεός τη ση χάριτι». Η Εκκλησία ευλογεί τα οχήματα και
όσους πορεύονται στις οδούς, τους οδοιπορούντας, υπέρ των «των οδοιπορούντων». Η
μέριμνα της Εκκλησίας για την οδική κυκλοφορία, έχει θεσπίσει προστάτη άγιο των
οδηγών, τον άγιο Χριστοφόρος.
Καταλήγοντας, αυτό που αποκομίζουμε από
την Ορθόδοξη Θεολογία για την οδική συμπεριφορά είναι η χρήση της υπομονής και
της εγρήγορσης, είναι η λογική και η ηρεμία. Δεν μπορούμε κάποιες καταστάσεις
στη ζωή μας να τις αντιμετωπίζουμε χριστιανικά και κάποιες άλλες όχι. Στο
χριστιανισμό δεν υπάρχουν ημίμετρα. Ή όλα θα τα κάνουμε ως χριστιανοί ή θα
ακολουθήσουμε άλλο δρόμο. Δεν μπορούμε να λέμε ότι όλα στη ζωή μας θα τα
κάνουμε χριστιανικά, αλλά την οδήγησή μας μη χριστιανικά. Το μη χριστιανικό
είναι του διαβόλου και ο διάβολος επιζητεί το θάνατό μας. Να είμαστε χριστιανοί
ακόμη κι όταν οδηγάμε. Αυτό μας υπενθυμίζουν τα ιερά σύμβολα που τοποθετούνται
στον κεντρικό καθρέπτη στον υαλοθώρακα (παρμπρίζ).
Η κάθε μας πράξη, ακόμη και η οδήγηση να
γίνεται χριστιανικά, με σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και με αγάπη προς το
συνοδοιπόρο. Ο άνθρωπος είναι εικόνα Θεού και δεν μπορούμε αυτή την ιερή εικόνα
του Θεού, τον άνθρωπο, να εκθέτουμε στον κίνδυνο της ταχύτητος και της
απροσεξίας και να την καταστρέφουμε στην άσφαλτο. Εάν μπορεί κάτι να προσφέρει
η Ορθόδοξη Θεολογία για τη βελτίωση της οδικής συμπεριφοράς και τη μείωση των
τροχαίων ατυχημάτων, είναι η επισήμανση της πνευματικής και σωματικής υγείας
και η συνειδητοποίηση της αξίας της ανθρώπινης ζωής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου