ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΩΘΙΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΣΧΑ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΩΘΙΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΣΧΑ

π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος

    Επειδή μεγάλη σύγχυση επικρατεί στο συγκεκριμένο θέμα και πολλοί ιερείς και ιεροψάλτες ρωτούν αλλά και επειδή σε κάθε ναό το εωθινό ευαγγελικό ανάγνωσμα της Κυριακής του Θωμά λέγεται κατά διαφορετική τάξη θα επιχειρήσουμε να συμβάλλουμε, ει δυνατόν βέβαια, κατ ελάχιστον στη συζήτηση περί του πια τελικώς είναι η σωστή τάξη σύμφωνα τουλάχιστον με τα τυπικά και την ιερά παράδοση.  Η σύγχυση μάλιστα ενισχύθηκε, όπως τουλάχιστον φαίνεται, από την διάσταση και την διαφωνία ανάμεσα στα «δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος» , το έτοιμο τυπικό δηλαδή που διανέμεται σε όλους τους ναούς της πατρίδος μας από τις κατά τόπους Μητροπόλεις, και του ισχύοντος τυπικού του Γ. Βιολάκη.

Συγκεκριμένα ενώ το τυπικό Βιολάκη, το μόνο ίσως εκτός του «τυφλοσούρτη» των διπτύχων τυπικού που γνωρίζουν μερικοί ιερείς και ιεροψάλτες, αναφέρει ότι το εωθινό ευαγγέλιο της Κυριακής του Θωμά λέγεται μετά τις καταβασίες ενώ τα «δίπτυχα» πολύ ορθώς και κατά απόφαση της Ιεράς Συνόδου ληφθείσης υπό την προεδρία του μακαριστού κυρού Χριστοδούλου, επαναφέρει την ανάγνωση του εωθινου ευαγγελίου γενικώς, και άρα και της συγκεκριμένης Κυριακής, στην ορθή θέση του που είναι μετά τους αναβαθμούς και προ των κανόνων.  Ας δούμε όμως την τάξη του εωθινου ευαγγελίου της Κυριακής του Αντίπασχα και σε άλλα τυπικά αλλά και στην παράδοση κυρίως του Αγίου Όρους.

ΘΕΣΗ ΕΩΘΙΝΟΥ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ

Αρχικώς πρέπει να τονίσουμε ότι η ορθή θέση είναι αυτή που αναγράφεται στα δίπτυχα και όχι του τυπικού του Γ. Βιολάκη.  Όλα τα εωθινά ευαγγελικά αναγνώσματα καθ όλο το εκκλησιαστικό έτος είτε των Κυριακών είτε των Δεσποτικών, των Θεομητορικών ή των εορτών των Αγίων μας αναγιγνώσκονται μετά τα αντίφωνα και προ της ψαλμωδίας των κανόνων και σε αυτό συμφωνούν όλα τα υπόλοιπα παλαιά τυπικά, η μοναστική τάξη γενικώς, η παράδοση του Αγίου Όρους αλλά και η απόφαση της Ιεράς Συνόδου.  Η απαράδεκτη καινοτομία του τυπικού του Γ.Βιολάκη που μεταθέτει την ανάγνωση του ευαγγελίου μετά το τέλος των καταβασίων μπορεί μεν να γίνεται κατ οικονομίαν, για να αργήσει η ανάγνωσή του και ο λαός να ακούσει αλλά και να ασπασθεί του Ευαγγέλιο, αλλά αλλοιώνει όλη την λειτουργική πράξη.  Ούτως ή άλλως η ψαλμωδία όλων των καταβασιών μαζί, πλην της ενάτης ωδής, μετά τους κανόνες είναι λειτουργική καινοτομία χωρίς κανένα πρακτικό ή ποιμαντικό όφελος.  Η καταβασία κάθε ωδής πρέπει να λέγεται μετά την ψαλμωδία της αντίστοιχης ωδής των κανόνων και μάλιστα όχι ως ειρμός, σε σύντομο δηλαδή ειρμολογικό μέλλος, αλλά ως καταβασία τονισμένη σε πιο αργό ρυθμό ούτως ώστε να ξεχωρίζει και από την ωδή των κανόνων.

Εξάλλου η μετάθεση αυτή μετά την καταβασία της η΄ ωδής ακυρώνει την σημασία και τον ρόλο τόσο των αντιφώνων που ψάλλονται προ του ευαγγελίου όσο και κυρίως του προκειμένου.  Μετατρέπει επίσης τον Ν΄ ψαλμό από εισαγωγικό ψαλμό προ των κανόνων σε ακόλουθο αυτών.  Συνεπώς δεν τίθεται θέμα για το ποια είναι η σωστή θέση της ανάγνωσης του εωθινού ευαγγελίου της Κυριακής του Θωμά.  Πέρα από το τι θα κάνει κάθε κληρικός η σωστή θέση αναμφισβήτητα είναι μετά τα αντίφωνα.

ΑΠΟ ΠΟΙΑ ΘΕΣΗ ΔΙΑΒΑΖΕΤΑΙ

Ένα δεύτερο ζήτημα που φαίνεται να απασχολεί αρκετούς ιερείς και να τους φέρνει σε απορία είναι το αν το συγκεκριμένο εωθινό αναγιγνώσκεται από την Ωραία Πύλη ως ευαγγέλιο Δεσποτικής εορτής ή από το δεξιό μέρος της αγίας Τραπέζης ως αναστάσιμο εωθινό.  Στο συγκεκριμένο ερώτημα όλα ανεξαιρέτως τα τυπικά απαντούν ότι η σωστή θέση είναι το δεξιό μέρος της αγίας Τραπέζης.  Ακόμα και το τυπικό του Γ.Βιολάκη με την απαράδεκτη μετάθεση του ευαγγελικου αναγνώσματος μετά τις καταβασίες μαρτυρεί ότι το αντιμετωπίζει ως αναστάσιμο εωθινό και όχι ως απλό ευαγγελικό ανάγνωσμα Δεσποτικής εορτής αφού το συγκεκριμένο τυπικό μόνον για τα εωθινά αναστάσιμα ευαγγελικά αναγνώσματα εφαρμόζει την τάξη αυτή.   Άλλωστε ρητώς ορίζει στην αντίστοιχη υποσημείωση (υποσ. 9, σελ. 375) ότι το συγκεκριμένο ευαγγέλιο λέγεται «ως και κατά πάσας τας Κυριακάς του ενιαυτού».  Αυτό ορίζει και το τυπικό του Γ. Ρήγα (σελ. 837) αλλά και της Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους (σελ. 507).

ΠΕΡΙ ΤΟΥ Ν΄ ΨΑΛΜΟΥ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

Το τελευταίο ζήτημα που απασχολεί τους ιερείς μας είναι αν ο Ν΄ ψαλμός ψάλλεται και αν γίνεται προσκύνηση του Ευαγγελίου μετά την ανάγνωση του εωθινού ευαγγελίου την Κυριακή αυτή.  Το ζήτημα και η σύγχυση προέρχεται και πάλι από τον εθισμό στην καινοτομία που έχει επιφέρει το τυπικό του Γ. Βιολάκη το οποίο κατά τις Δεσποτικές εορτές που συμπίπτουν ημέρα Κυριακή δεν προβλέπει προσκύνηση Ευαγγελίου και άρα διατάσσει την ανάγνωση του Ν΄ ψαλμού.  Τούτο όμως είναι πέρα για πέρα λάθος. Συνεπώς ο λογισμός και το δίλλημα αν η Κυριακή του Θωμά αντιμετωπίζεται ως Κυριακή και άρα ψάλλεται ο Ν΄ ψαλμός και τελείται ο καθιερωμένος ασπασμός του Ευαγγελίου ή αν αντιμετωπίζεται ως Δεσποτική εορτή και άρα δεν τελείται ασπασμός είναι πλαστό και ψεύτικο.  Το τυπικό Γ. Ρήγα θέλει κάθε Κυριακή, ακόμη και αν συμπέσει μεγάλη Δεσποτική εορτή όπως των Χριστουγέννων ή των Θεροφανείων οπότε δεν λέγεται τίποτα αναστάσιμο ούτε καν το Ανάστασιν Χριστού, να τελείται ο ασπασμός και άρα να ψάλλεται ο Ν΄ψαλμός1.  Τα ίδια ορίζει το τυπικο της Μονής Διονυσίου και για την Κυριακή του Θωμά (σελ. 507) και για τα Χριστούγεννα ή τα Θεοφάνεια εν Κυριακή και για των Βαΐων ή την Πεντηκοστή (σελ. 134, 160, 472, 537). Τα ίδια ορίζει και το παλαιότερο αλλά και γνησιώτερο τυπικο της Μονής του αγίου  Σάββα για την Κυριακή των Βαΐων γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και για τις υπόλοιπες Δεσποτικές εορτές συμβαίνει το ίδιο (βλέπε έκδοση Μονής Τατάρνης σελ. 374).   Τέλος ένα ανέκδοτο αγιορείτικο τυπικό του γέροντος χρυσάνθου Αγιαννανίτου, που έχουμε στα χέρια μας, εξηγεί και τον λόγο που ο ασπασμός του Ευαγγελίου δεν παραλείπεται ποτέ εν Κυριακή:  «Όταν επήγα εις το Κυριακόν της Αγίας Άννης, είδον εν ημέρα Κυριακή να τύχη Δεσποτική εορτή, όπου δεν έχει Ανάστασιν Χριστου θεασάμενοι, να γίνεται ασπασμός του αγίου Ευαγγελίου και όταν ήμουν διαβαστής μου ερμήνευσαν την ημέραν της Κυριακής οι αυστηρότεροι τυπικαρέοι του σεπτού Κυριακού ταύτης.  Ήτοι, αν και δεν λέγεται το Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι, και καταλιμπάνεται η αναστάσιμος ακολουθία, είναι όμως ημέρα αναστάσιμος και δια τούτο είναι επιβεβλημένος ο ασπασμός του Αγίου Ευαγγελίου » (σελ. 70)

Ανακεφαλαιώνοντας τα παραπάνω θα μπορούσαμε ταπεινά να καταθέσουμε την άποψη ότι το εωθινό ευαγγέλιο της Κυριακής του Αντίπασχα αναγιγνώσκεται από το δεξιό μέρος της Αγίας Τραπέζης, μετά τα αντίφωνα και το προκείμενο και στη συνέχεια ψάλλεται ο Ν΄ ψαλμός και γίνεται ο ασπασμός του Ευαγγελίου.

1 1Βλέπε τυπικό Χριστουγέννων εν Κυριακη σελ. 382 «πλην δια την Κυριακην ψάλλεται ο ν΄ και γίνεταιο συνήθης ασπασμός του Ευαγγελίου» , τυπικό  Θεοφανείων εν Κυριακη 417, τυπικο Κυριακής Βαΐων σελ. 796, τυπικο Κυριακής της Πεντηκοστής σελ.869 

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον      www.egolpion.com 

28  ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014