Περί της του Χριστού Αναστάσεως Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου

Ο κόπος της νηστείας και η χαρά της αναστάσεως

Αδελφοί και πατέρες, ήδη πέρασε το Πάσχα, αυτή η χαρμόσυνη ημέρα, η αιτία κάθε χαράς και ευθυμίας. Η ανάσταση του χριστού, καθώς τη γιορτάζουμε κάθε χρόνο, ή μάλλον καθώς συντελείται καθημερινά και αδιάλειπτα μέσα σ’ αυτούς που τη βιώνουν μυστικά, γέμισε τις καρδιές μας με ανέκφραστη χαρά και αγαλλίαση, δίνοντας συγχρόνως τέλος και στον κόπο της πάνσεπτης νηστείας, ή καλύτερα χαρίζοντας στις ψυχές μας την τελείωση και παρηγοριά μαζί· γι’ αυτό και όπως βλέπετε, προσκάλεσε όλους από κοινού τους πιστούς σε ανάπαυση από αυτόν τον αγώνα και σε ευχαριστία. Ας ευχαριστήσουμε λοιπόν τον Κύριο, διότι εκείνος μας αξίωσε να διαπλεύσουμε το πέλαγος της νηστείας και να φθάσουμε με χαρά στο λιμάνι της αναστάσεώς του. Ας τον ευχαριστήσουμε όλοι, και όσοι διατρέξαμε το στάδιο της νηστείας σωστά και πρόθυμα, με μεγάλο ζήλο και πνευματικούς αγώνες, αλλά και όσοι υστερήσαμε σ’ αυτά από αμέλεια και αδύναμη προαίρεση. Γιατί αυτός είναι εκείνος που και τους επιμελείς πλουσιοπάροχα στεφανώνει και ανταμείβει επάξια για τα έργα τους, και τους ασθενέστερους πάλι συγχωρεί ως ελεήμων και φιλάνθρωπος. Διότι βλέπει περισσότερο τις ψυχικές μας διαθέσεις και την προαίρεσή μας παρά τους σωματικούς κόπους που καταβάλλουμε όταν γυμνάζουμε τον εαυτό μας στην αρετή, είτε επιτείνοντας την άσκηση από ζήλο ψυχής είτε από αδυναμία σώματος μετριάζοντάς την συγκριτικά με την άσκηση των δυνατών. Ανάλογα λοιπόν με τη διάθεσή μας απονέμει στον καθένα τα βραβεία και τα χαρίσματα του Πνεύματος· και μπορεί κάποιον απ’ όσους έδειξαν ζήλο να τον χαριτώσει και να τον δοξάσει ή να τον αφήσει ακόμη στα χαμηλά, καθώς θα χρειάζεται πιο επίπονο αγώνα για την κάθαρση του από την αμαρτία.

Η ανάσταση του Χριστού στην ψυχή μας

Αλλ’ ας δούμε λοιπόν, αν θέλετε, κι ας εξετάσουμε προσεκτικά ποιο είναι το μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού και Θεού μας, το οποίο πάντοτε συντελείται μέσα μας μυστικά, εάν θέλουμε, και πώς ο Χριστός θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα και πώς ενώνεται με τις ψυχές μας και ανίσταται, ανασταίνοντας κι εμάς μαζί με τον εαυτό του. Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της παρούσης ομιλίας.
Ο Χριστός και Θεός μας κρεμάστηκε επάνω στον σταυρό και κάρφωσε σ’ αυτόν την αμαρτία του κόσμου. Και αφού γεύθηκε τον θάνατο κατήλθε στα κατώτατα μέρη του άδη. Όπως ακριβώς λοιπόν, αφού ανήλθε πάλι από τον άδη, εισήλθε στο άχραντο σώμα του, από το οποίο ως Θεός καθόλου δεν χωρίστηκε όταν κατέβηκε εκεί, και αμέσως ανέστη εκ των νεκρών κι έπειτα ανήλθε στους ουρανούς με δόξα πολλή και με δύναμη, έτσι τώρα συμβαίνει και μ’ εμάς: Όταν δηλαδή εμείς εξερχόμαστε από τον κόσμο και εισερχόμαστε στο μνήμα της μετάνοιας και ταπεινώσεως διά της μιμήσεως των παθημάτων του Κυρίου, ο ίδιος ο Χριστός κατέρχεται από τον ουρανό, εισέρχεται στο σώμα μας σαν σε τάφο, ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει από τον πνευματικό θάνατο, στον οποίο ομολογουμένως μέχρι τότε ήταν παραδομένες. Και τότε παρέχει τη δυνατότητα σ`αυτόν που έτσι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό, να βλέπει τη δόξα της μυστικής του αναστάσεως.

Η δική μας ανάσταση

Η ανάσταση λοιπόν του Χριστού είναι η δική μας ανάσταση, που είμαστε πεσμένοι κάτω, στην αμαρτία. Διότι εκείνος που δεν έπεσε ποτέ στην αμαρτία, όπως μαρτυρεί η Γραφή, και δεν αλλοτριώθηκε από τη δόξα του ούτε κατά το ελάχιστον, γιατί ν’ αναστηθεί ή να δοξαστεί, αυτός που είναι αϊδίως περιβεβλημένος με υπερβάλλουσα δόξα και παραμένει υπεράνω κάθε μορφής εξουσίας, χωρίς να είναι ποτέ δυνατόν να εκπέσει; Η ανάσταση και η δόξα του Χριστού, είναι, όπως μόλις είπαμε, η δική μας δόξα. Αυτή πραγματοποιείται, όταν συντελεσθεί μέσα μας η ανάστασή του. Και τότε γίνεται φανερή και έκδηλη επάνω μας. Διότι από τη στιγμή που προσέλαβε τη φύση μας, όσα ο ίδιος ενεργεί μέσα μας, αυτά και τα προσάπτει στον εαυτό του.

Η μυστική ένωση με τον Θεό

Η ανάσταση εξάλλου της ψυχής είναι η ένωση με τη ζωή. Διότι όπως ακριβώς το νεκρό σώμα δεν λέμε ότι ζει ούτε και είναι δυνατόν να ζει αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή, η οποία το ζωοποιεί, και αν δεν ενωθεί με αυτήν αχώριστα, έτσι και η ψυχή δεν μπορεί από μόνη της να έχει ζωή, εάν δεν ενωθεί αρρήτως και ασυγχύτως με τον Θεό, που είναι η όντως αιώνια ζωή. Η ψυχή δηλαδή, πριν από την ένωσή της με τον Θεό — που συντελείται με τη βιωματική γνώση και τη μυστική όραση και αίσθηση — είναι νεκρή, παρόλο που είναι νοερά και φύσει αθάνατη. Γιατί δεν έχει κανείς αυτή τη γνώση, εάν δεν αισθάνεται νοερώς. Με αυτό που λέω εννοώ την όραση και τη συνδεδεμένη με αυτή γνώση και αίσθηση – αναφέρομαι στη σφαίρα της πνευματικής ζωής· διότι στη σωματική ζωή υπάρχει αίσθηση και χωρίς όραση. Ας αναφέρω ένα παράδειγμα: Ο τυφλός, όταν σκοντάψει σε μία πέτρα, το αισθάνεται αυτό, ο νεκρός όμως όχι. Αντίθετα, στην πνευματική ζωή, εάν ο νους δεν δει όσα είναι πέρα από κάθε διανοητική κατάληψη, δεν αισθάνεται τη μυστική αναγεννητική ενέργεια της θείας χάριτος μέσα του. Επομένως, όποιος ισχυρίζεται ότι έχει πνευματική αίσθηση πριν φθάσει στη θεωρία όσων υπερβαίνουν τον νου και τον λόγο και κάθε έννοια, μοιάζει με τον τυφλό που αισθάνεται όσα καλά ή κακά του συμβαίνουν, αγνοεί όμως όσα είναι δίπλα του και όσα είναι γι’ αυτόν υπόθεση ζωής του θανάτου. Διότι δεν αντιλαμβάνεται καθόλου όσα κακά ή καλά τον πλησιάζουν, καθώς έχει χάσει τη δύναμη και την αίσθηση της οράσεως· γι’ αυτό και συμβαίνει πολλές φορές να σηκώνει το ραβδί του για να αμυνθεί ενάντια σε κάποιον που έρχεται να τον βλάψει, και αντί γι’ αυτόν να χτυπήσει ενίοτε τον φίλο του, ενώ ο εχθρός στέκεται μπροστά στα μάτια του και τον περιγελά.

Η θέαση της αναστάσεως

Στην ανάσταση του Χριστού πιστεύουν μεν οι περισσότεροι άνθρωποι, ελάχιστοι όμως τη βλέπουν κιόλας καθαρά. Και όσοι βέβαια δεν τη δούν, δεν μπορούν και να προσκυνήσουν τον Χριστό Ιησού ως άγιο και Κύριο. Διότι λέει: «Οὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν, εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» και αλλού «Πνεῦμα ὁ Θεός, καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν». Ούτε λέει η ιερότατη ευχή του κάθε μέρα αυτήν την περίοδο φέρουμε στο στόμα μας: Ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες· αλλά τι λέει; «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, προσκυνήσωμεν ἅγιον Κύριον Ἰησοῦν, τόν μόνον ἀναμάρτητον».
Πώς λοιπόν το Πνεύμα το Άγιον μας προτρέπει να λέμε τώρα «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι» - σαν να την είδαμε, ενώ στην πραγματικότητα δεν την έχουμε δει – ενώ ο Χριστός μια και μόνη φορά αναστήθηκε πριν από χίλια χρόνια, και μάλιστα ούτε τότε τον είδε κανείς να ανίσταται; Μήπως η ιερά ευχή θέλει να λέμε ψέματα; Κάθε άλλο! Μας παρακινεί να λέμε την αλήθεια, ότι δηλαδή μέσα στον καθένα από εμάς τους πιστούς πραγματοποιείται η ανάσταση του Χριστού· κι αυτό όχι μια φορά, αλλά – θα έλεγα - κάθε ώρα ο ίδιος ο Δεσπότης Χριστός ανίσταται μέσα μας λαμπροφόρος, ακτινοβολώντας το εκτυφλωτικό φως της αφθαρσίας και της θεότητος.
Διότι η φωτοφόρος παρουσία του Πνεύματος μας φανερώνει σαν αυγή την ανάσταση του Δεσπότου, ή καλύτερα μας αξιώνει να βλέπουμε τον ίδιο τον αναστημένο Χριστό. Γι’αυτό και λέμε: «Θεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖν». Και υποδηλώνοντας τη Δευτέρα του παρουσία προσθέτουμε και τα εξής: «Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου». Σ’ όσους λοιπόν φανερωθεί ο αναστημένος Χριστός, αυτοί με πνευματικό οπωσδήποτε τρόπο τον βλέπουν, με τα μάτια της ψυχής. Γιατί όταν έλθει μέσα μας διά της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, μας ανασταίνει εκ των νεκρών και μας ζωογονεί και μας αξιώνει να τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο αυτόν που είναι αθάνατος και άφθαρτος· κι όχι μόνον αυτό, αλλά και μας δίνει τη χάρη να αντιλαμβανόμαστε ξεκάθαρα ότι μας καθιστά μετόχους της αναστάσεως και της δόξης του, καθώς η θεία Γραφή το μαρτυρεί στο σύνολό της.

Η κρυμμένη δύναμη της πίστεως

Αυτά λοιπόν είναι τα θεία μυστήρια των χριστιανών, αυτή είναι η κρυμμένη δύναμη της πίστεώς μας, την οποία οι άπιστοι ή δύσπιστοι ή καλύτερα ημίπιστοι δεν βλέπουν – κι ούτε βέβαια είναι δυνατόν κάπως να δουν. Άπιστοι, δύσπιστοι και ημίπιστοι είναι όσοι δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα. Γιατί χωρίς έργα και οι δαίμονες πιστεύουν και ομολογούν ότι ο Δεσπότης Χριστός είναι Θεός. Διότι λένε: «Οἴδαμεν σε τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ»· και αλλού: "Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν». Αλλ’ όμως τέτοια πίστη δεν θα ωφελήσει ούτε τους δαίμονες ούτε τους ίδιους τους ανθρώπους. Δεν έχει κανένα όφελος αυτή η πίστη, διότι είναι νεκρή κατά τον θείο απόστολο: «Ἡ πίστις γάρ δίχα τῶν ἔργων νεκρά ἐστιν»· όπως και τα έργα χωρίς πίστη. Και γιατί είναι νεκρή; Επειδή δεν έχει μέσα της τον Θεό, που ζωογονεί τα πάντα· επειδή δεν έκανε δικό της αυτόν που είπε: «Ὁ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσει, καί ἐγώ καί ὁ Πατήρ ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ ̓ αὐτῷ ποιησόμεθα», ώστε με την παρουσία του να αναστήσει εκ νεκρών όποιον έχει τέτοια πίστη και να τον ζωογονήσει και να τον αξιώσει να δει καθαρά αυτόν που αναστήθηκε μέσα του και ανέστησε και τον ίδιο. Γι’ αυτό τον λόγο λοιπόν είναι νεκρή μια τέτοια πίστη, ή καλύτερα είναι νεκροί όσοι χωρίς έργα έχουν αυτή την πίστη. Γιατί η πίστη, η πίστη στον Θεό είναι πάντοτε ζωντανή, και ως τέτοια μεταδίδει την πνευματική ζωή σ’ όσους με καλή διάθεση πλησιάζουν να την εγκολπωθούν. Αυτή και πριν από την εργασία των εντολών πολλούς ανέσυρε από τον θάνατο στη ζωή και τους φανέρωσε τον Χριστό και Θεό. Και αν είχαν μείνει σταθεροί σ’ αυτές και τις είχαν φυλάξει αποφασισμένοι και για θάνατο προκειμένου να μην τις παραβούν, θα είχαν διαφυλαχθεί και οι ίδιοι από αυτές – με άλλα λόγια θα είχαν παρεμείνει στο ύψος στο οποίο τους είχε ανεβάσει μόνη η πίστη. Επειδή όμως λύγισαν σαν στραβό τόξο και περιεπλάκησαν ξανά στις προηγούμενες πράξεις τους, αμέσως και σε ναυάγιο της πίστεως τους κατέληξαν, όπως ήταν επόμενο, και τον εαυτό τους δυστυχώς απεστέρησαν από τον αληθινό πλούτο, που είναι ο Χριστός και Θεός. Για να μην το πάθουμε κι εμείς αυτό, ας τηρήσουμε, παρακαλώ, τις εντολές του Θεού με όση δύναμη έχουμε, για να απολαύσουμε και τα παρόντα και τα μέλλοντα αγαθά – κι εννοώ αυτή την ίδια τη θέα του Χριστού. Αυτή μακάρι όλοι να επιτύχουμε χάριτι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ω η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.