Αξίζει, όμως, να δούμε που πηγαίνουν οι ψυχές στο διάστημα που μεσολαβεί, μεταξύ του θανάτου και της Δευτέρας Παρουσίας. Το ερώτημα αυτό, για να απαντηθεί, χρειάζεται κατ’ αρχήν να γνωρίζουμε ότι είναι, όπως λέγει ο Μέγας Πατήρ της Εκκλησίας Αθανάσιος, ξένον και φοβερόν και παρά ανθρώποις αποκεκρυμμένον μυστήριον. Επομένως, είναι μυστήριο για το πού πηγαίνουν οι ψυχές. Όμως, με βάση την Αγία Γραφή και την Πατερική μας Παράδοση, ας ιχνηλατήσουμε τον δρόμο και την πορεία την οποία ακολουθούν, μετά τον θάνατο του σώματος,οι ψυχές.
Η Αγία Γραφή ομιλεί περί του Άδου. Άδης δε αφήνεται να εννοηθεί ότι είναι ένας τόπος όπου εκεί υπάρχουν συσσωρευμένες οι ψυχές των αμαρτωλών κυρίως ανθρώπων. στον Άδη επικρατεί σκοτάδι και γνόφος. Βέβαια, η Αγία Γραφή κάνει λόγο και περί του Παραδείσου, όπου είναι ο τόπος της παραμονής των δικαίων μετά την Δευτέρα Παρουσία.Ο Μέγας Αθανάσιος, που έχει εντρυφήσει επί του θέματος αυτού, θα μας πει: «Των αμαρτωλών οι ψυχές βρίσκονται στον Άδη, των δε δικαίων κοντά στον Θεό και μετά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου θα βρίσκονται στον Παράδεισο. Γεγονός είναι ότι και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας πληροφορεί ότι «με τον θάνατο οι ψυχές οδηγούνται σε κάποιον χώρο». Ποιος, άραγε, να είναι αυτός ο χώρος; Η λέξη χώρος μεταφέρει τη σκέψη μας σε μία κατάσταση παρόμοια με αυτήν που ζούμε. Διότι χώρος υπάρχει σ’ αυτόν τον κόσμο, που υπάρχει η έννοια του όγκου. Κι η έννοια του χρόνου είναι εγκόσμια. Ο Θεός, όμως, είναι άχρονος και αχώρητος. Επομένως, η διάσταση του χώρου και του χρόνου δεν προσιδιάζουν στην πνευματική ζωή που υπάρχει μετά τον θάνατο, αλλά ταιριάζουν σ’ αυτήν την επίγεια ζωή. Βέβαια, μέσα στην Αγία Γραφή θα βρούμε εκφράσεις, οι οποίες μας δίδουν την εντύπωση ότι ομιλούν για κάποιον χώρο, π.χ. στην Παλαιά Διαθήκη αναγράφεται: «Δικαίων ψυχαί εν χειρί Θεού». Δηλαδή οι ψυχές των Δικαίων βρίσκονται στα χέρια του Θεού. Μήπως ο Θεός έχει χέρια; Οι ψυχές δεν καταλαμβάνουν χώρο, δεν έχουν σχήμα. Στην παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου ο ίδιος ο Κύριος μας λέγει ότι η ψυχή του πτωχού Λαζάρου ευρίσκετο εις τους κόλπους του Αβραάμ. Και αυτό είναι μία ανθρωποειδής, ανθρωποπαθής έκφραση, δηλαδή η ψυχή ευρίσκετο σ’ έναν καλό τόπο.
Ο Ιερός Χρυσόστομος, προσπαθώντας να δώσει απάντηση στο ερώτημα «μα πού είναι οι ψυχές», λέγει «είναι εκεί που βρίσκεται ο μόνος αιώνιος και μόνος αθάνατος, ο ποιητής των ψυχών και των σωμάτων, εκεί που είναι ο Θεός».
Αυτό, λοιπόν, που γενικά μπορούμε να πούμε είναι ότι οι ψυχές των Δικαίων ευρίσκονται κοντά στον Θεό. Ζουν δε εκεί, όπως πάλι λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, την φοβεράν εκείνη ημέρα αναμένουσαι. Ζουν σε μία αναμονή.
Μετά τον θάνατο, κάθε ψυχή κατατάσσεται, τρόπον τινά, ανάλογα με τα έργα της, σύμφωνα με τα αγαθά ή πονηρά της έργα, εις μία ανάλογη κατάσταση. Λέγει ο Ιερός Ιουστίνος, ο φιλόσοφος και Μάρτυρας: «Οι μεν των ευσεβών ψυχές παραμένουν σε καλύτερο τόπο, οι δε ψυχές των πονηρών και αμαρτωλών παραμένουν σε κάποιον χειρότερο τόπο, περιμένοντας τον χρόνο της Δευτέρας Παρουσίας».
Μία δεύτερη, λοιπόν, σημαντική πληροφορία είναι ότι οι ψυχές, ανάλογα με τον τρόπο που έζησαν με το σώμα, πηγαίνουν σε μία κατάσταση ζωής και υπάρξεως σύμφωνης με τον τρόπο που έζησαν σ’ αυτήν την ζωή. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται μέση κατάσταση των ψυχών.
Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης μας συμβουλεύει: «Τον Άδη μη φοβηθείς ως ένα τόπο, αλλά ως κατάσταση ζωής ασωμάτου, δηλαδή ζωής χωρίς συγκεκριμένο σχήμα».
(Χριστοδούλου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, «Η μετά θάνατον ζωή», εκδόσεις Χρυσοπηγή, Δ΄έκδοση, σελ. 159-162).