Ψυχοσάββατα.

Εκτός από τα μνημόσυνα, που γίνονται σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα μετά την απώλεια αγαπημένων μας προσώπων (σαρανταήμερο, τρίμηνο, εννιάμηνο, ετήσιο), και τα τρισάγια, όλα γενικά τα Σάββατα του έτους καλό είναι να τα μνημονεύουμε.
Ωστόσο, δύο συγκεκριμένα Σάββατα του έτους είναι ειδικά αφιερωμένα σε όλους τους νεκρούς σαν ένα μνημόσυνο που κάνει η Εκκλησία ώστε όλοι να έχουν τη δυνατότητα να συγχωρεθούν και να κριθούν κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές. Αυτά είναι τα λεγόμενα Ψυχοσάββατα.
Στα Ψυχοσάββατα αυτά η Εκκλησία μάς καλεί σε μια παγκόσμια ανάμνηση «πάντων των απ’ αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου». Μνημονεύει όλους εκείνους που υπέστησαν «άωρον θάνατον» σε ξένη γη και χώρα, σε στεριά και σε θάλασσα, όσους πέθαναν από λοιμική ασθένεια, σε πολέμους και θεομηνίες, αλλά και εκείνους που ήταν φτωχοί και άποροι και δεν φρόντισε κανείς να τους τιμήσει με τις ανάλογες Ακολουθίες και τα κανονικά μνημόσυνα.
Αυτά τα δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα είναι το Σάββατο πριν από την Κυριακή των Απόκρεω κι αυτό πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.
Τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων αλλά και ελεημοσύνες στους φτωχούς («ψυχικό»). Παράλληλα, κατά το έθιμο, απαγορεύεται η εργασία.
Το πρώτο Ψυχοσάββατο -«Σάββατο των ψυχών»- έχει το εξής νόημα: Η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Και επειδή οι κεκοιμημένοι μας ακόμη δεν κρίθηκαν, τους μνημονεύουμε τη μέρα αυτή και, επικαλούμενοι το άπειρο έλεός Του, παρακαλούμε τον Θεό με το μνημόσυνο που κάνουμε να τους αναπαύσει. Συγχρόνως δε, ενθυμούμενοι και εμείς το θάνατο, «διεγειρόμεθα προς μετάνοιαν…».
Το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής λέγεται και του Ρουσαλιού, επειδή έλκει την καταγωγή του από τη ρωμαϊκή γιορτή των Ρουσαλίων ή Ροζαλίων. Είναι η μέρα που, σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, οι ψυχές επιστρέφουν στον Κάτω Κόσμο, αφού κατά τη διάρκεια της πασχαλινής περιόδου κυκλοφορούσαν ελεύθερα πάνω στη γη. Τη θλίψη των ψυχών, αλλά και των οικείων τους, εκφράζει το δίστιχο:

Όλα τα Σάββατα να παν, να παν και να γυρίσουν
Το Σάββατο του Ρουσαλιού να πάει, να μην γυρίσει…

Εκτός όμως από τα επίσημα Ψυχοσάββατα, κατά περιοχές κι άλλα Σάββατα αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών, όπως για παράδειγμα το Σάββατο πριν από τη γιορτή του αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Επίσης ως δύο ακόμα Ψυχοσάββατα συνυπολογίζονται το Σάββατο της Τυρινής και το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών, που είναι γνωστό και ως Ψυχοσάββατο των αγίων Θεοδώρων.