Λόγια αγάπης στους πενθούντες αδελφούς μας

Αγαπητοί μας αδελφοί,
Εδώ στο Κοιμητήριο του Χολαργού, με τη χάρη του Θεού, διακονούμε πλέον των δεκαοκτώ ετών, οι Πατέρες των τριών ενοριών του Χολαργού.
Κατά τη διακονία μας βλέπουμε, αντιμετωπίζουμε και ακούμε πολλά και διάφορα  θέματα, που φανερώνουν δυστυχώς περίτρανα την άγνοια πολλών αδελφών μας Χριστιανών και  αρκετές φορές μας φέρνουν σε πολύ δύσκολη θέση.
Έτσι σκεφτήκαμε να συντάξουμε, κατ΄ αρχήν, αυτό το  ενημερωτικό φυλλάδιο  σχετικό  με θέματα που αφορούν  στη διακονία μας στο Κοιμητήριο, με βάση την πίστη της Εκκλησίας μας, ελπίζοντας στο εγγύς μέλλον να κάνουμε κάτι πιο συστηματικό και ολοκληρωμένο.
Ο θάνατος:  τρία είναι τα  είδη θανάτου  που αναγνωρίζει η Αγία μας Εκκλησία.
α) ο πνευματικός: είναι ο θάνατος που  υπάρχει σ΄ εκείνον τον άνθρωπο  που αρνείται μέρος  ή και  όλη  την  πίστη της Εκκλησίας μας,
β) ο σωματικός: είναι ο βιολογικός (δια)χωρισμός της ψυχής από το σώμα του ανθρώπου, και
γ) ο αιώνιος, η μετά  το θάνατό του  απομάκρυνση από τον Θεό, που είναι η   φυσική συνέπεια του «επι γής»  πνευματικού του θανάτου.
Αναμφιβόλως  ο  θάνατος  είναι γεγονός το οποίο συγκλονίζει κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Της προξενεί φόβο και δέος.  Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος αναφέρει:  Όσο ο άνθρωπος βρίσκεται στην αμέλεια φοβάται την ώρα του θανάτου. Και ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος  διδάσκει:  Το δέος που δοκιμάζει ο άνθρωπος μπροστά στο θάνατο  είναι φυσικό ιδίωμά του, το οποίο οφείλεται στην παρακοή του Αδάμ, και φανερώνει ότι στον άνθρωπο υπάρχουν ακόμη αμαρτίες και απόθεμα μετανοίας. 

Η Κηδεία (εξόδιος Ακολουθία): Ψαλμοί και ύμνοι αναπέμπονται  προς τον Θεό μας, χάριν του νεκρού αδελφού μας ήδη  από τον 5ον αιώνα.  Η Ακολουθία της Κηδείας σκοπό έχει να βοηθήσει τον άνθρωπο να αντιληφθεί το νόημα της ζωής, να αντιμετωπίσει τα συναισθήματά του για το θάνατο, να κατανοήσει ότι ο θάνατος γεννά την ελπίδα της αναστάσεως των νεκρών και την από τον Θεό δίκαιη κρίση ζώντων και νεκρών  κατά την Δεύτερη  και Ένδοξη Παρουσία Του.  Μετά την τελετή και τον τελευταίο ασπασμό, γίνεται η ταφή και ακολουθεί η ρίψη χώματος, που φανερώνει τη διάλυση του σώματος στα στοιχεία από τα οποία συνετέθη, και η ρίψη του ελαίου που συμβολίζει τους αγώνες που έκανε  ο κεκοιμημένος εν ζωή,  με την ευχή να   απολαμβάνει  του θείου ελέους. Ύστερα καταβιβάζεται στο μνήμα  η σωρός του κεκοιμημένου με το πρόσωπο εστραμμένο προς ανατολάς, προσδοκώντας την Ανατολήν των ανατολών, τον «Κριτήν των όλων». 

Μνημείο: Στις εκδηλώσεις αγάπης των ανθρώπων προς τους κεκοιμημένους τους  περιλαμβάνεται και η περιποίηση των τάφων. Πολλοί τάφοι είναι μαρμάρινοι, άλλοι είναι με γλυπτά, άλλοι με παραστάσεις, άλλοι ολόκληρα δωμάτια,  άλλοι απλοί. Ο τάφος  όσο πλούσιος κι αν είναι δεν σώζει τον κεκοιμημένο.
Η Εκκλησία μας δεν αντιτίθεται σε κάτι όμορφο. Δεν συμφωνεί  όμως με τις υπερβολές και την πλάνη της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Η επίσκεψη στον τάφο του προσφιλούς κεκοιμημένου μας  δεν είναι μόνο για την ημέρα της ταφής. Οι συγγενείς συνήθως τον επισκέπτονται τον πρώτο καιρό μετά την Κηδεία, και  απουσιάζουν ακόμα και τις σημαντικές ημέρες  που είναι αφιερωμένες  γι΄ αυτούς. Ο μεγαλύτερος δάσκαλος είναι ο θάνατος και το μεγαλύτερο μάθημα η επίσκεψή μας στο Κοιμητήριο,  διδάσκει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.

Τα Μνημόσυνα:    Εκτός των προσευχών που αναπέμπουμε στον Θεό κατά τη θεία λατρεία υπέρ των κεκοιμημένων, η Εκκλησία μας όρισε και ειδικές τελετές, τα ιερά Μνημόσυνα, σε τακτές ημέρες που έπονται της Κηδείας των προσφιλών μας προσώπων. Είναι αλήθεια ότι πολλοί από τους πιστούς μας δεν γνωρίζουν πόσο μεγάλη ωφέλεια  αποκομίζουν οι κεκοιμημένοι μας από αυτά.  Τα Μνημόσυνα είναι μια σειρά αγάπης  και φροντίδας των ζώντων για τους κεκοιμημένους. Αυτές οι εκδηλώσεις ξεκινούν  με τα γνωστά κόλλυβα, δηλ. το βρασμένο σιτάρι, τα Τρισάγια στους τάφους των, τις ελεημοσύνες για την ψυχή τους, τις Θ. Λειτουργίες και τις μνημονεύσεις των ονομάτων τους κατά την Πρόθεση, και κατακλείονται με τις προσωπικές μας  προσευχές που είναι και αυτές πολύ σημαντικές.  Τα καθιερωμένα Μνημόσυνα με τα ευλογημένα από την Εκκλησία μας κόλλυβα είναι τα ακόλουθα: τριήμερα (δια την Αγίαν Τριάδα), εννιάμερα (δια τα εννέα τάγματα των Αγγέλων), τεσσαρακονθήμερα (δια την του Σωτήρος Ανάληψιν, η οποία έγινε σαράντα μέρες μετά την Ανάσταση), τρίμηνα, εξάμηνα, εννεάμηνα (δια την Αγίαν Τριάδα, εξ ης  ο νεκρός επλάσθη, έζησε, εκοιμήθη και επορεύθη), ετήσια, τρίχρονα και επετειακά. 
Εκτός των ανωτέρω τακτών ημερών, η Εκκλησία μας όρισε και κάθε Σάββατο ως ημέρα μνήμης όλων των κεκοιμημένων. Επιπλέον έχει καθιερώσει δύο  Ψυχοσάββατα, τα οποία είναι αφιερωμένα σε όλους τους κεκοιμημένους, οι οποίοι από της κτίσεως του κόσμου μέχρι σήμερα έχουν αναπαυθεί. Το ένα τελείται την Καθαρά Εβδομάδα και το άλλο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής. Σε αυτές τις μέρες γίνονται Μνημόσυνα για όλους, των οποίων τα ονόματα γνωστά και άγνωστα δεν μνημονεύει κανείς  πλέον συγγενής. Τα Μνημόσυνα τελούνται πάντα μέσα στη Θ. Λειτουργία, που είναι και η κανονική θέση τους,  ενώ  θα πρέπει να μετέχουμε προσφέροντας  τα δώρα της Θ. λειτουργίας και κυρίως να  κοινωνούμε των Αχράντων Μυστηρίων. Ας γνωρίζουμε ότι πριν τη Θ. Λειτουργία, ο Ιερεύς, που  τελεί την Πρόθεση, μνημονεύει τα ονόματα ζώντων και κεκοιμημένων και τοποθετεί από ένα ψίχουλο για κάθε ψυχή.  Έτσι στο άγιο Ποτήριο βρίσκεται όλη η πλάση, η ορατή και η αόρατη, η επί γης Εκκλησία, αλλά και η Εκκλησία η εν ουρανοίς.

                
Λίγες συμβουλές  :

• Πολλές φορές μάς φωνάζουν οι συγγενείς να μεταβούμε αμέσως να κοινωνήσουμε κάποιον ασθενή, που τις περισσότερες φορές είναι σε κώμα ή  ακόμα και σε επιθανάτιο ρόγχο. Καθυστερούν με το λόγο να μη καταλάβει το τέλος του. Όμως  η ωφέλειά του  είναι  μεγάλη αν  κάποιος, έστω και αργά,  καταλάβει την ματαιότητα της προσκαίρου αυτής  ζωής μας  και κοινωνήσει με ανοικτά τα μάτια του, κάνοντας τον Σταυρό του, προετοιμαζόμενος για την άνω Ιερουσαλήμ, παίρνοντας το σημαντικό για την ώρα του θανάτου του εφόδιο,  Αυτόν τον ίδιο τον Ιησού Χριστό μας. Ας φροντίσουμε αυτό το σημείο!   
• Συνηθίζεται κατά τις τελετές να γίνεται  ανθοστολισμός. Καλό είναι να εκφράζεται η αγάπη μας, όχι όμως  με υπερβολές,  αλλά με μέτρο  και χωρίς την πλάνη της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.
• Καλό θα είναι επίσης  να απενεργοποιούμε τα κινητά μας τηλέφωνα,  δεν συνάδουν με το χώρο και τις ιερές τελετές.
• Το φέρετρο με τον νεκρό ας είναι ανοικτό εφ΄ όσον δεν συντρέχει λόγος, αφ΄ ενός για να θεωρούμε «ιδίοις όμασι» την  ψυχική ωφέλεια του θανάτου, και αφ΄ ετέρου να αποδίδουμε την πρέπουσα  τιμή στο νεκρό  κατά  την τελευταία συνάντησή μας μαζί του.  Αυτονόητο  είναι ότι στις τελετές καλούμαστε όλοι να προσευχόμαστε, και όχι μόνο ο Ιερέας.
• Διαπιστώσαμε πολλάκις, κατά την τέλεση Τρισάγιου,  συγγενείς να βάζουν ή να βγάζουν  άνθη, να μιλούν στο κινητό, να ανάβουν το καντήλι, να καθαρίζουν τον τάφο, να ασπάζονται μεταξύ τους κ.α. Όλα αυτά  μπορούν να γίνουν πριν ή μετά την προσευχή του Τρισαγίου.
• Δεν τελούνται Μνημόσυνα όλες τις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές του έτους.  Ακόμα δεν τελούνται Μνημόσυνα  και δεν παραθέτουμε κόλλυβα την δεκαπενθήμερη περίοδο από το Σάββατο του Λαζάρου έως  την Κυριακή του Θωμά. Αν τύχει κάποιο μνημόσυνο ή τρισάγιο τις μέρες αυτές  διαβάζεται «χωρίς κόλλυβα». Μαζί με τα  Μνημόσυνα καλό είναι να κάνουμε φιλανθρωπίες υπέρ των ψυχών  των κεκοιμημένων. Αντί  στεφάνου ας γίνονται δωρεές σε ιδρύματα και πτωχούς, ποτέ  όμως αντί Μνημόσυνου.
• Ας αναφερθούμε λίγο και στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες τα Μνημόσυνα γίνονται για το «θεαθήναι τοις ανθρώποις», όπου συγγενείς και φίλοι καθυστερημένα έρχονται στην Εκκλησία –ευτυχώς αυτό γίνεται  μόνο   στους Ναούς των Κοιμητηρίων -  κάποια ώρα, έξω από τη Θ. Λειτουργία, 11, 12   ή και 1 το μεσημέρι και αναγκάζουν τον Ιερέα να διαβάσει, παρά την εκκλησιαστική τάξη και συνείδησή του, Μνημόσυνο. Δεν θέλουν λένε να τελείται το δικό τους το Μνημόσυνο με  άλλα, ή δεν έρχονται οι συγγενείς  πρωί κ.ά. Καλό θα είναι ό,τι κάνουμε στο χώρο της Εκκλησίας μας, να το κάνουμε σωστά και καλά. Το Σάββατο είναι η ημέρα των νεκρών και σε περίπτωση πολλών Μνημοσύνων γίνονται και την Κυριακή, πάντα δε μέσα στη Θ. Λειτουργία.
• Η χρησιμοποίηση των κολλύβων  για τα Μνημόσυνα είναι έθιμο που άρχισε τον 4ον αιώνα μ.Χ.  και έχει συμβολικό χαρακτήρα.  Συμβολίζει το θάνατο και την ανάσταση των νεκρών. Ο κόκκος σαπίζει μέσα στη γη  για να μπορέσει να  βγει η  απαραίτητη  ρίζα, που θα φέρει εκατονταπλασίονα καρπό.
• Τέλος έχει κακώς επικρατήσει  η άποψη ότι όσοι πενθούν δεν πρέπει να εξέρχονται από το σπίτι τους για να πάνε πουθενά εκτός από το Κοιμητήριο, και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να παρευρεθούν σε κάποιο Μυστήριο της Εκκλησίας μας, Γάμο ή Βάπτιση. Η άποψη αυτή είναι πέρα για πέρα αντίθετη με  το πνεύμα της Εκκλησίας.  Για  να ξεπεράσει ο άνθρωπος το θάνατο των προσφιλών του προσώπων είναι αναγκαία η παρουσία του στο Ναό και κυρίως η μετοχή του  στην λατρεία της Εκκλησίας.  Όλα τα Μυστήρια  έχουν αγιαστικό χαρακτήρα  και δεν πρέπει να διαφοροπούνται σε ευχάριστα και δυσάρεστα με βάση κοσμικά κριτήρια,  αλλά να λογαριάζονται μόνο  σαν μια έντονη  παρουσία του Θεού στη ζωή μας.