Η ΚΑΘΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΑΔΟΥ ΚΑΙ Η ΝΕΚΡΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟΥ ΕΟΡΤΗΣ («γιατὶ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἰκονογραφεῖται μὲ τὴν κάθοδο στὸν Ἅδη»)

Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ

Ἀπὸ τὸ βιβλίο
τοῦ Μητρ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου:
«Οἱ Δεσποτικὲς Ἑορτές»)

.          Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ μεγαλύτερο γεγονὸς μέσα στὴν ἱστορία. Εἶναι αὐτὸ ποὺ διαφοροποιεῖ τὸν Χριστιανισμὸ ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἄλλη θρησκεία. Οἱ ἄλλες θρησκεῖες ἔχουν ἀρχηγοὺς θνητούς, ἐνῶ Κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ ἀναστημένος Χριστός. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἀνανέωση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἡ ἀνάπλαση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ἡ βίωση τῆς ἐσχατολογικῆς πραγματικότητος. Ὅταν μιλοῦμε γιὰ τὴν Ἀνάσταση δὲν τὴν ξεχωρίζουμε ἀπὸ τὸν Σταυρό, ἀφοῦ Σταυρὸς καὶ Ἀνάσταση εἶναι οἱ δύο πόλοι τοῦ λυτρωτικοῦ βιώματος, ὅπως προσευχόμαστε στὴν Ἐκκλησία, “διὰ τοῦ Σταυροῦ χαρὰ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ. Διὰ παντὸς εὐλογοῦντες τὸν Κύριον ὑμνοῦμεν τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ”, ἢ ὅπως ψάλλουμε, “τὸν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα, καὶ τὴν ἁγίαν Σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν”.
.          Στὴν Ἐκκλησία κάνουμε διαρκῶς λόγο γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἔχει μεγάλη σημασία γιὰ τὴν ζωὴ τοῦ πιστοῦ. Δὲν πιστεύουμε σὲ κοινωνικὲς ἐπαναστάσεις, ἀφοῦ τὸ μεγαλύτερο καλὸ στὴν Οἰκουμένη προῆλθε ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση καὶ ὄχι ἀπὸ κάποια ἀνθρώπινη κοινωνικὴ ἐπανάσταση. Κι ἂν συσχετίσουμε τὴν Ἀνάσταση μὲ τὴν ἀληθινὴ ἐπανάσταση, τότε βρισκόμαστε στὴν ἀλήθεια, ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι διὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ ὁ ἄνθρωπος ἐπανῆλθε στὴν ἀρχική του θέση καὶ ἀνέβηκε ἀκόμη ψηλότερα. Ἡ λέξη ἐπανάσταση προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα ἐπανίστημι, ποὺ σημαίνει ἐπανέρχομαι στὴν προηγούμενη θέση. Αὐτὴ ἡ ἐπανόρθωση, ἡ ἀποκατάσταση τοῦ ἀνθρώπου ἔγινε μὲ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.
.          Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος σαφῶς διακηρύσσει: “Εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν” (Α´ Κορ. ιε´ 17). Ἡ ἀληθινότητα καὶ ἡ δυναμικότητα τῆς πίστεως ὀφείλεται στὸ λαμπρὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Χωρὶς αὐτὴν οἱ Χριστιανοὶ εἶναι “ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων” (Α´Κορ. ιε´ 19).

Α. Γιατὶ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἰκονογραφεῖται μὲ τὴν κάθοδο στὸν Ἅδη

.          Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἑορτάζεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ τὴν στιγμὴ τῆς καταβάσεώς Του στὸν Ἅδη, ὅπου ἐλευθέρωσε τὶς ψυχὲς τῶν δικαίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπὸ τὸ κράτος τοῦ θανάτου καὶ τοῦ διαβόλου. Ἔτσι τὴν πανηγυρίζει ἡ Ἐκκλησία μας. Στὰ λειτουργικὰ κείμενα φαίνεται καθαρὰ ὅτι ὁ πανηγυρισμὸς τῆς Ἀναστάσεως ἀρχίζει ἀπὸ τὴν Μ. Παρασκευή, ὅπως τὸ βλέπουμε στὴν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου τοῦ Μ. Σαββάτου, ὅπου γίνεται καὶ ἡ περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου. Καὶ οἱ ὁμιλίες τῶν Πατέρων κατὰ τὴν Μ. Παρασκευὴ στὴν πραγματικότητα εἶναι ἀναστάσιμες καὶ νικητήριες.
.          Αὐτὸ φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν ἱερὴ ἁγιογραφία τῆς Ἀναστάσεως. Ἡ Ἐκκλησία καθόρισε νὰ θεωρῆται ὡς πραγματικὴ εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ ἡ κάθοδός Του στὸν Ἅδη. Βέβαια, ὑπάρχουν καὶ εἰκόνες τῆς Ἀναστάσεως ποὺ περιγράφουν τὴν ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ στὶς Μυροφόρες καὶ τοὺς Μαθητάς, ἀλλὰ ἡ κατ’ ἐξοχὴν εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως εἶναι ἡ συντριβὴ τοῦ θανάτου, ποὺ ἔγινε μὲ τὴν κάθοδο τοῦ Χριστοῦ στὸν Ἅδη, ὅταν ἡ ψυχὴ μαζὶ μὲ τὴν θεότητα κατῆλθε στὸν Ἅδη καὶ ἐλευθέρωσε τὶς ψυχὲς τῶν δικαίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ποὺ τὸν περίμεναν ὡς Λυτρωτή.
.          Ἡ εἰκονογράφηση τῆς Ἀναστάσεως μὲ τὴν κάθοδο τοῦ Χριστοῦ στὸν Ἅδη γίνεται γιὰ πολλοὺς καὶ σοβαροὺς θεολογικοὺς λόγους. Πρῶτον, γιατί κανεὶς δὲν εἶδε τὸν Χριστὸ τὴν ὥρα ποὺ ἀναστήθηκε, ἀφοῦ ἐξῆλθε ἀπὸ τὸν τάφο “ἐσφραγισμένου τοῦ μνήματος”. Ὁ σεισμὸς ποὺ ἔγινε καὶ ἡ κάθοδος τοῦ ἀγγέλου ποὺ σήκωσε τὴν πλάκα τοῦ τάφου, ἔγιναν γιὰ νὰ βεβαιωθοῦν οἱ Μυροφόρες γυναῖκες ὅτι ἀναστήθηκε ὁ Χριστός. Δεύτερον, γιατί, ὅταν ἡ ψυχὴ τοῦ Χριστοῦ ἑνωμένη μὲ τὴν θεότητα κατῆλθε στὸν Ἅδη, συνέτριψε τὸ κράτος τοῦ θανάτου καὶ τοῦ διαβόλου, ἀφοῦ μὲ τὸν δικό Του θάνατο νίκησε τὸν θάνατο. Φαίνεται καθαρὰ στὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ὅτι μὲ τὸν θάνατο τοῦ Χριστοῦ καταργήθηκε ὁλοκληρωτικὰ τὸ κράτος τοῦ θανάτου. Ἄλλωστε, ψάλλουμε στὴν Ἐκκλησία: “Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας…”. Ἡ θριαμβευτικὴ νίκη Του ἐναντίον τοῦ θανάτου ἔγινε ἀκριβῶς τὴν ὥρα ποὺ ἡ ψυχὴ τοῦ Χριστοῦ ἑνωμένη μὲ τὴν θεότητα κατήργησε τὸν θάνατο. Τρίτον, ὁ Χριστὸς μὲ τὴν κάθοδό Του στὸν Ἅδη ἐλευθέρωσε τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὕα ἀπὸ τὸν θάνατο. Ἔτσι, ὅπως διὰ τοῦ Ἀδὰμ προῆλθε ἡ πτώση ὁλοκλήρου του ἀνθρωπίνου γένους, ἀφοῦ αὐτὸς εἶναι ὁ γενάρχης μας, ἔτσι διὰ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Ἀδὰμ γευόμαστε τοὺς καρποὺς τῆς ἀναστάσεως καὶ τῆς σωτηρίας. Λόγῳ τῆς ἑνότητος τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ὅ,τι ἔγινε στὸν προπάτορα ἔγινε σὲ ὅλη τὴν ἀνθρώπινη φύση.
.           Γι’ αὐτοὺς τοὺς λόγους ἡ χαρακτηριστικότερη εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ θεωρεῖται ἡ κάθοδός Του στὸν Ἅδη, ἀφοῦ, ἄλλωστε, ὅπως θὰ δοῦμε καὶ στὰ ἑπόμενα, ἡ οὐσία τῆς ἑορτῆς τῆς Ἀναστάσεως εἶναι ἡ νέκρωση τοῦ θανάτου καὶ ἡ κατάργηση τοῦ διαβόλου: “Θανάτου ἐορτάζομεν νέκρωσιν, ἅδου τὴν καθαίρεσιν”, ψάλλουμε στὴν Ἐκκλησία. Ἡ καθαίρεση τοῦ Ἅδου καὶ ἡ νέκρωση τοῦ θανάτου εἶναι τὸ βαθύτερο νόημα τῆς ἀναστασίμου ἑορτῆς.